Ali Çetinkaya (d. 1878 – ö. 1949, İstanbul; lakapları: “Kel” Ali, “Cellat” Ali) Türk asker siyaset ve devlet adamı. Kurtuluş Savaşı komutanlarından, Bayındırlık Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı görevlerinde bulunmuş, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Ulaştırma Bakanı’dır. II. Abdülhamit Selanik’e sürgüne gönderildiğinde onun koruma muhafızlığını yaptı.
1878 yılında Afyonkarahisar’da doğdu. Demirci ustası Ahmet Efendi’nin oğludur. Afyonkarahisar Rüştiyesi’nde ve Bursa Askeri İdadisi’nde okudu. 1898’de Harp Okulu’nu bitirdi; Trablusgarp Savaşı’nda çarpıştı, I. Dünya Savaşı’nda Irak , Kafkasya ve Makedonya cephelerinde çarpıştı. Mondros Mütarekesi’nden sonra Ayvalık’taki 72. Alay Komutanlığı’na getirildi. 29 Mayıs 1919 Ayvalık’ı işgal eden Yunan ordusuna karşı ilk direnişi başlattı ve halkın da katılımını sağayarak, Ayvalık Cephesini oluşturdu. Ayvalık’ta Yunan işgaline karşı atılan ilk kurşunun yeri olan Ayvalık Şehir Merkezi’nde yeralan hakim tepede TSK Ali Çetinkaya İlk Kurşun Rehabilitasyon Merkezi Komutanlığı yer almakta ve terör sebebi ile Şehit olan askeri personelin aileleri ve yine terör sebebi ile gazi unvanına sahip olan askeri personele hizmet vermektedir.
İttihat ve Terakki Cemiyeti üyesi olan Çetinkaya, 1920’de toplanan son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na milletvekili olarak girmişti ancak İstanbul’un işgali üzerine Malta sürgünleri arasında yer alarak yurttan uzaklaştırıldı. 1921’de serbest bırakıldı ve yurda dönerek [[Afyonkarahisar mebusu olarak TBMM 1. Dönem’e katıldı.
1925’te Şeyh Sait Ayaklanmaları sırasında İstiklal Mahkemesi Başkanı olarak görev yaptı.
16 Şubat 1934’te Bayındırlık Bakanı oldu. Bu görevi 3 Nisan 1939’a değin sürdü. 1931 yılında Nuri Demirağ Asya’yı Avrupa’yla birleştirmeyi düşündü. 4 yıl süren bir etüt çalışması sonucu Amerika’nın en büyük çelik fabrikası ile de görüşerek içinden demiryolunun da geçeceği bir köprü yapmak istedi. Salih Bozok bu projeyi Atatürk’e götürdü. Atatürk bu projeyi çok beğendi ve hükümete gönderdi. Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya “olmaz bu iş” diyerek karşı çıktı, ve proje “kentin güzelliğini bozar”` düşüncesiyle geri çevrildi. Nuri Demirağ görüşmeden ayrılırken “Bu iş olacaktır. İstanbul buna muhtaçtır. Ben yapamazsam evladıma bırakırım” dedi.
Cumhuriyetin ilk yıllarında önemli görevler alan Ali Çetinkaya, 1937’de Bayındırlık Bakanı olarak Almanya’ya bir yurt dışı seyahat gerçekleştirerek o dönemin Nazi Diktatörü Adolf Hitler’le görüşme yaptı.
1939-1940 yıllarında bir süre de Ulaştırma Bakanlığı yaptı. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Ulaştırma Bakanıdır. Bakanlığı sırasında demiryolu politikasının savunucusu olmuş ve 1200 km demiryolu yaptırmıştır. Demokrasiye geçildikten sonra halk kendisini milletvekili olarak seçmemiştir.
21 Şubat 1949 tarihinde İstanbul’da hayatını kaybetmiştir. Mezarı Afyonkarahisar’dadır. Ayvalık’ın Cunda Adası’nda bir anıtı bulunmaktadır. Antalya’nın caddelerinden birine Ali Çetinkaya Caddesi ismi verilmistir.
Kaynak: Wikipedia
