Tarihçi-Yazar Muhammet Öztürk’ün yazısı…
Tarihte ilkler önemlidir.
İlklere daha çok anlam yüklenir. Sadece tarihte değil aslında; hayatta da öyle… Belki de tarih de bu anlamdan etkileniyor.
Yazıyı ilk bulan, parayı ilk icat eden… Bunlar fazlasıyla uzatılabilir.
Ben, sizlere çok uzak tarihlerden bahsetmeyeceğim.
Sizi yakın tarihin ilklerine götüreceğim ve Afyonkarahisar ile ilgili bir “ilk”ten söz edeceğim.
***
30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu’nun dört bir tarafı İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmeye başlamıştı. Ordu terhis edilmiş, silah ve cephane teslim edilmişti. 1915’te geçemedikleri Çanakkale’yi geçen demir zırhlılar 13 Ekim 1918’de İstanbul’a demir atmıştı.
***
Anadolu’da düşmana karşı ilk kurşun 19 Aralık 1918’de atıldı. Adana’da Karakese Köyü’nden Koca Ömer oğlu Mehmet Çavuş (Kara Mehmet), Köse Mehmet ve arkadaşları Turunçlu yakınlarındaki Fransız ve Ermeni birliklerine dünyayı dar etti.
***
15 Mayıs 1919’da güzel İzmir, Yunanlar tarafından işgal edildi. İzmir limanına giren Yunan askerleri karşısında gerçek adı Osman Nevres olan Hukuk-u Beşer gazetesi yazarı Hasan Tahsin’i buldu. Bu Batı Anadolu’da ilk kurşun idi.
***
1919’da Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi süreçlerinden Anadolu’da Millî Mücadele organize edildi. 1920’de TBMM’nin açılmasıyla Milli Mücadele’nin merkezi Ankara oldu. Sonra savaşlar; doğuda, güneyde ve batıda…
***
1921 yılındaki Sakarya Savaşı’ndan sonra düşman Yunan kuvvetleri Afyonkarahisar ve çevresine yerleşti. Düşmanı yurttan atmak için 1 yıllık bir hazırlık yapıldı. Tarihler 28 Temmuz 1922’yi gösterdiğinde Akşehir’de düşmanı yurttan atmak için taarruz kararı alındı.
Türk ordusu 24 Ağustos’ta Şuhut’a geldi. Artık her şey hazırdı. 25 Ağustos’u 26 Ağustos’a bağlayan gece Kocatepe’ye çıkan ordu saat 05.30’da ilk top sesleri ile taarruza geçti.
26 Ağustos günü Büyükkalecik’te, Tınaztepe’de önemli mücadeleler oldu. 27 Ağustos günü de bu mücadeleler devam etti. Tınaztepe, Büyükkalecik, Çiğiltepe kurtarıldı.
27 Ağustos’ta düşman işgalinden kurtulan önemli bir yer daha vardı; Afyonkarahisar şehir merkezi…
***
27 Ağustos 1922… Türk ordusu akşamüzeri 17.30 gibi şehre girdi. Yunanlar çekiliyordu. Yunan ordusu İzmir İstasyonu’ndan Eskişehir’e doğru kaçıyordu. Bir kısmı da Balmahmut üzerinden Dumlupınar’a çekiliyordu. Şehir ise bir yandan yanıyordu. Yunanlar şehirden basit bir şekilde çıkmadı. Dumanlar ve alevler içinde bir şehre giriyordu Türk ordusu.
***
Kocatepe’den Afyon şehir merkezine giren Türk askerlerini göz yaşları içinde karşıladı Afyon halkı..
Askerler içinden 3 tanesi hemen dikkat çekti. Onlar şehre ilk giren askerlerdi. Peki, kimdi bu askerler? İşte yazımın temel içeriği budur. Bu kişileri yeniden Afyonkarahisar kamuoyuna hatırlatmak istiyorum.
27 Ağustos 1922 tarihinde akşamüzeri Afyonkarahisar şehrine giren bu kişilerden biri Hacı Alay Sürmen’dir. Diğer iki kişinin isimleri belli değildir. Ama şehre ilk olarak 3 kişinin en önde birlikte şehre girdiği ve 3 askerin Hükümet Konağı’na Türk bayrağını çeken kişiler olduğu tespit edilmiştir. Hacı Alay Sürmen 1898 doğumludur. Bir süre Karabük’te yaşamıştır. Şu an hayatta değildir.
***
İlkler önemlidir dedik.
27 Ağustos 1922 tarihi Afyonkarahisar için önemli ise ki önemli, bu tarihte şehre giren ve Hükümet Konağına Türk bayrağını çeken ilk askerler de önemlidir.
Zaferin 100.yılında belki de Sürmen ailesinden bir kişi Afyon şehrine davet edilir… Belki de 27 Ağustos 2022’de sembolik olarak şehre giren kişi olarak onun torunlarından biri bayrağı göndere çeker. Zaferin 100.yılında bu günü bu şekilde anlamlandırmak çok güzel olur…
Tabii ki tarihçi belgelerle konuşur… Diyecekseniz ki, “Ey Muhammet Öztürk, nereden edindin bu bilgiyi?” Ben de eğer şehrin ilgili kişileri bununla ilgili bir belge talep ederse gerekli bilgileri sunarım. Ama tabii ki bu noktada akademik olarak bu bilginin doğruluğunun daha net bir şekilde araştırılması da yerinde olacaktır. Bu, olayın başka bir boyutu…
***
Evet, 27 Ağustos 1922’de Afyonkarahisar’a giren ilk Türk askeri, bayrağa göndere çekip şehrin bağımsızlığının ilk adımını atan kişi Hacı Alay Sürmen’dir.
