Şebnem BOYACI
Porsuk Kültür Sanat
Efsanevi bir kişi olarak bahsedilen Ezop’un nerede doğduğu konusunda farklı bilgiler yer almaktadır. Bazı kaynaklara göre Ezop’un Bandırma’da, Samos’ta, Sardeis’de, Tarsus’ta, Trakya’da ve hatta Mısır’da doğduğu iddia edilmiştir. Fakat kaynakların neredeyse tamamının fikir birliğine vardığı nokta ise Ezop’un Frigyalı bir köle olduğudur. İlk olarak bu noktadan çıkıldığı zaman Ezop’un yaşadığı dönemdeki Frigya ülkesi hakkında bilgilere bakılarak, doğum yeri konusunda bazı ipuçları elde edilebilir.
Ezop dünyaya gelmeden önce, Friglerin kralları Midas döneminde yaşadıkları altın çağları, M.Ö. 7. yüzyılın başlarında Kimmerlere yenilmeleri üzerine sona ermiştir. Başkent Gordion’un yakılarak yıkılması üzerine Kral Midas intihar etmiş, fakat Frig varlığı sona ermemiştir. Kimmerliler tarafından yapılan saldırılardan kurtulabilen Frigler Orta Anadolu’ya dağılıp yaşamaya başlamışlardır. Bu dönemde daha sonraları ‘’Küçük Frigya’’ adını alacak olan Friglerin en güçlü oldukları bölgesi Yukarı Sakarya Vadisi’nde Esişehir-Afyonkarahisar arasındaki bölge olmuştur. Ezop’un M.Ö. 6. Yüzyılda yaşadığı göz önüne alınırsa, bu dönemdeki Frigya ülkesi Afyonkarahisar-Eskişehir arasındaki bölge olduğuna göre Ezop’un doğum yeri de buralarda bir yer olmalıdır. Nitekim önemli kaynaklar ve son yıllarda yayımlanan Ezop kitapları, Ezop’un doğum yeri olarak Afyonkarahisar ilinin Emirdağ ilçesine bağlı Hisarköy’deki Amorium kentini göstermektedir.
Dünya edebiyatında Ezop’tan sonra fablın diğer bir ustası olarak bilinen La Fontaine, Planudes’ten aktardığı yaşam öyküsünde Ezop’un Frigyalı ve Amorium adında bir kasabadan olduğu kaydetmektedir. Themas Rodanthis ve Fibas Asteris, ‘’ Ezop’un Öyküsü ‘’ adlı eserinde ünlü masal ustası için ‘’ Ezop, Küçük Asya’daki Frigya bölgesinin Amori kentindendi ve köle sınıfındandı. ‘’ bilgisini vermektedir. Şemseddin Sami, ilk Türk ansiklopedisi olan ‘’ Kâmûsu ‘l-a ‘ lâm ‘’ adlı eserinin ikinci cildinde Ezop’un İsa’nın doğumundan 6 yüzyıl önce Anadolu’daki Frigya kıtasının Amorium yani Amorie antik kentinde doğduğunu kaydetmektedir. Ezop masallarını Türkçeye çeviren yazarlardan Tarık Dursun K. ‘’ Aisopos Masalları ‘’ adlı çevirisinin ‘’ Başlamadan Önce ‘’ başlıklı bölümünde Ezop’un Anadolulu olduğunu; geçmişte, bugün Eskişehir ilinin bulunduğu yerlerdeki Amorium şehrinde doğduğunu vurgulamaktadır. Samih Rıfat, Nurullah Ataç’ın Aisopos’dan çevirdiği ‘’ Aisopos Masalları ‘’ adlı eser için yazdığı önsözde, Ezop için ‘’ Frigyalı, demek ki Anadolulu ‘’ (daha keskin biçimde söylersek: Afyon, Emirdağ, Aziziye Kasabası Hisarköyü yakınlarında kalıntıları bulunan Amorion kenti doğumlu Aisopos) diye söz etmektedir. Tarihçi Süleyman Gönçer, ‘’Afyon İli Tarihi ‘’ nin birinci cildinde Ezop’un Frigya’da Amoriom (Afyon ili Emirdağ Hisarköy) şehrinde doğduğunu kaydetmektedir. Mehmet Aydın’ın ‘’ Bayat-Bayat Boyu ve Oğuzların Tarihi ‘’ adlı eserinde de Ezop’un Amorium doğumlu olduğu belirtilmektedir. Ömer Faruk Yaldızkaya’nın ‘’ Emirdağ; Doğa, Tarih ve Kültür Mozayiği ‘’ adlı eserde de Ezop’un Emirdağ yakınlarındaki Amorium antik kentinde doğduğu kaydedilmektedir. Brezilyalı yazar Guilherme Fiugueiredo’nun ‘’ Ezop ya da Tilki ile Üzümler ‘’ adlı oyununu Türkçeye çeviren İsmail Bekir Ağlagül, bazı araştırmacılara dayanarak Ezop’un ‘’ Frigya’nın belli başlı kentlerinden Amorion (ya da Amorium)’da doğduğunu ‘’ belirtmektedir. NTV Tarih Dergisi’nde yayımlanan ‘’Masalcı Ezop NTV Tarih’e Yazdı-Hayvanların Dilinden İnsanları Anlattım ‘’ başlıklı makalede Amorium doğumlu olduğu kaydedilen Frigyalı masal ustasının ağzından doğum yeri ile ilgili olarak şu bilgiler verilmektedir: ‘’ Doğduğum kent Amorium (Afyon yakınlarında), sizin bugün bildiğiniz adla Emirdağ, çevresi geniş vadilerle kaplı yemyeşil bir dünya merkezi idi. ‘’
İbrahim Yüksel’in ‘’ Amoriumlu Ezop ‘’ adlı kitabının ‘’ Ezop Nerede Doğdu? ‘’ başlıklı bölümüne ve Ezop masalına kısaca değinelim : ‘’ Mizahın anayurdu Anadolu’nun bir haritasını önünüze açıp Nasrettin Hoca’nın doğduğu Sivrihisar’dan, yaşayıp öldüğü Akşehir’e bir hat çizdiğinizde göreceksiniz ki, Amorium, bu hattın ortasına yakın bir yerdedir. Nasrettin Hoca’yı yetiştiren bu bereketli topraklar, niçin Ezop’u da yetiştirmemiş olsun? Gelin hep birlikte Ezop’un 2600 yıl önce anlattığı ‘’ baba ile kızları ‘’ masalına bir göz atalım:
‘’ Bir adamın iki kızı varmış, birini bir bahçıvana, ötekini de bir çömlekçiye vermiş. Bir gün kalkmış, büyük kızına, bahçıvanın karısına misafir gitmiş: ‘’ Nasılsınız? İşleriniz yolunda m? ‘’ diye sormuş.Kızı:’’ Çok şükür bir eksiğimiz yok; tanrılar bol yağmur yağdırır da bostanımız sulanırsa başka bir dileğimiz kalmaz ‘’ demiş. Az zaman sonra adamcağız ikinci kızına, çömlekçinin karısına gitmiş: ‘’ Sen nasılsın? İşleriniz yolunda mı? ‘’ diye sormuş, kızı da: ‘’Çok şükür, iyiyiz, havalar sıcak olur da çömleklerimiz kurursa tanrılardan başka bir dileyeceğimiz kalmaz. ‘’ demiş. Bunun üzerine babası: ‘’ A kızım! Ablan yağmur yağsın diye dua eder, sen yağmasın diye dua edersin; ben hanginizin duasına âmin diyeyim? ‘’ demiş.
Kaynakça: İbrahim Yüksel, Amoriumlu Ezop, Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları
Kaynak link: http://porsukkultur.com/KulturSanat-Masal-ustasi-Ezop-ile-Amorium-2213
