Hacı Bektaş-ı Veli ve çevresinde yer alan binlerce Türkmen dedesi 13. yüzyılın sosyal ortamı içerisinde Anadolu’nun farklı yörelerinde Türkmen topluluklarının yerleşimini yönlendiren toplum liderleri olmuşlardı. Hamza Şeyh Dede de Karacaahmet Sultan, Seyyit Cemal Sultan, Kureyş Baba gibi Afyonkarahisar yöresinde Türkmen boylarının yerleşimini organize eden ve Alevi-Bektaşi düşüncesinin temellenmesini sağlayan alperenlerdendir.
Doğum ve ölüm tarihleri tam bilinmemekle beraber 18. Yüzyıl sonu 19. Yüzyıl başlarında Alevi-Bektaşi dedesi olarak yaşamış, aynı zamanda ürolojik rahatsızlıkları tedavi ettiğine inanılan bir hekim olarak da hizmet etmiştir. Kayabelen’de adına yapılan türbede eşi ve 5 evladıyla birlikte yatmaktadır.
Türbesi
Hamza Şeyh Dede Türbesi, Kayabelen-Balçıkhisar Yolu üzerinde bulunur. Rumi 1279, Miladi 1863 yılında yapıldığı dış duvarındaki kitabede belirtilen türbede Hamza Şeyh Dede ile birlikte eşi Şerife Ana ve 5 çocuğunun kabirleri vardır. Köylülerin ve köy dışından insanların adak ve kurbanları türbe yanında yer alan aş evinde kesilir, pişirilir ve ikram edilir. Türbe, ahşap bir yapıyken 1999 yılında dönemin belediye başkanı merhum Selahattin Aydoğan’ın annesi merhume Satı Aydoğan’ın maddi katkılarıyla restore edilmiş, iç-dış duvar ve kabirler mermerle kaplanmıştır. Türbenin dışında cenaze namazlarını kılmak için bir musalla taşı ve de yanında bir çeşme bulunmaktadır. Köy mezarlığı da türbenin yanında yer alır.
Hamza Şeyh Dede Kültür Merkezi
Hamza Şeyh Dede adına yapılan Kültür Merkezi, türbenin karşı yamacında yer almakta olup her yıl mayıs ayında düzenlenen festivale ev sahipliği yapan yaklaşık 5000 kişilik anfi tiyatro, sahne, düğün salonu, aş evi, cem evi ve kütüphaneden oluşan bir yapıdır.
2004 yılına kadar küçük bir kulis ve sahne olarak var olan festival alanının daha iyi şartlara kavuşturulması ve de yöre halkının ayn-i cem, düğün vb. etkinliklerini gerçekleştireceği ortak bir mekan ihtiyacı dolayısıyla yapılan Kültür Merkezi Afyonkarahisar Valiliği, Kayabelen Belediyesi ve halkının maddi ve manevi katkıları sonucu Şubat 2004’te hizmete açılmıştır.
