Abdulhalim DURMA
Evliyalar Şehri Afyonkarahisar / Amasya 2009
İstanbul’da Aksaray ve Üsküdar’da Hindistan’dan gelen seyyah ve dervişlerin barındırılması için kurulan Hindiler Tekkesi’nin benzerinin aynı isim altında Umur Bey Câmii yanındaki bir binada Kâdirî tarikatına bağlı olarak faaliyet gösterdiği anlaşılmaktadır. Ġstanbul’daki tekkelerden yola çıkılarak Nakşibendiyye’ye bağlı olarak hizmet veren tekkelerin XVII. yüzyıl ortalarında Kadiriyye’ye bağlanmış, daha sonra bu iki tarikat arasında bir çok defa el değiştirmiş olduğu görülür. 1816’da tekkenin şeyhliğine maaşlarını Karahisâr-ı Sâhib cizye gelirlerinden almak üzere, Seyyid Hüseyin’in oğulları Abdullah, Ali ve Ġbrahim beraber tayin olunmuşlardır. Şeyhlik görevini yürüten kardeşlerden Abdullah ve Ali’nin çocuksuz olarak vefat etmesi ve Ġbrahim’in de vefatı üzerine Ġbrâhim’in oğlu Hüseyin’in yalnız başına şeyh olarak tayini hususu 1885’te devlet merkezine arz edilmiştir. Ancak bu arza cevap gelmeyince Hüseyin’in şeyh olarak tayini hususu 1890’da tekrar arz edilmiştir. Bu tayine ilişkin berat ancak 1896 tarihinde çıkmıştır. Hüseyin Efendi’nin de vefatı üzerine, oğlu Mehmet Efendi imtihana tabi tutularak ehil olduğu görülmüş ve 17 Aralık 1913 tarihinde yerine tayini hususu devlet merkezine arz edilmiştir.
Tanzimatın ilanından önce Karahisâr-ı Sâhib Sancağı vergi gelirlerinden tekkenin pilav masraflarına harcanmak üzere aylık 52,5 kuruş verilmekte iken Tanzimat ile birlikte bu para verilmemeye başlanmıştır. Daha sonra sancak meclisinin düzenlemiş olduğu mazbata ile eskisi gibi Şeyh Abdullah Efendi’ye paranın ödenmesine devam edilmesi istenmiştir. Bunun arkasından, daha önce ödenmeyen dönemi de içerisine alacak şekilde 13 Mart 1840 tarihinden itibaren hesap edilerek tekke fukarâsının yiyecek masraflarına harcanmak üzere şeyh olanlara aylık 52,5 kuruş ödeme emri çıkmıştır. Bu para daha sonra her kim şeyh olursa ona verilecektir. Bununla ilgili berat da 4 Şubat 1850 tarihinde Şeyh Abdullah’a verilmiştir. Tekke fukarâsının yiyecek masrafları için verilen aylık 52,5 kuruş daha sonraki dönemlerde azalmıştır. 1913 tarihinde Mehmet Efendi’nin şeyh olarak tayin edildiğinde söz konusu yiyecek parasının aylık 31 kuruşa düştüğü görülmektedir. XX. Yüzyıl başlarında Umur Bey (Paşa) Camii bitişiğinde olan bu tekkenin yıkıldığı anlaşılıyor.
Afyonkarahisar’daki ikinci Kadiri Dergahının Kuyulu Cami bitişiğinde bulunduğunu, son şeyhinin Arif Efendi olduğunu ve 1902 senesinde çıkan büyük yangında Mevlevihane ve diğer bir çok yapı ile birlikte yandığını öğreniyoruz.
